یکی از بخشهای کانون وکلای دادگستری و مرکز امور وکلاء و مشاوران حقوقی قوه قضائیه هر مرکز، شعبه معاضدت قضائی است که وظیفه آن کمک به افرادی است که در دعاوی خود متقاضی و محتاج دخالت وکیل بوده اما توانائی و قدرت مالی برای این کار ندارند.

گردش کار:

1- متقاضی به شعبه معاضدت در محل کانون وکلاء مراجعه و با ارائه مدارک و مستندات خود تقاضای وکیل معاضدتی می نماید.

2- شعبه معاضدت با ملاحظه مدارک و دلائلی تقدیمی ، موضوع دعوی را بررسی و نسبت به موارد ذیل اتخاذ تصمیم می نماید: الف )- احراز اینکه متقاضی در دعوای خود ذینفع و ذیحق باشد. اولاً : سمت متقاضی که به موجب آن طرح دعوی و تقاضای وکیل نموده باید محرز باشد. بعنوان اصیل ، وکیل ، ولی ، قیم. و ثانیاً: از طرح دعوی منتفع و بهره ای به وی برسد. ب ) - ا مکان دفاع و شانس پیروزی در طرح و اقامه دعوی وجود داشته باشد. لذا چنانچه در بررسی دلائل و مستندات متقاضی مشخص شد ، دعوی برد حقوقی نداشته و یا مدارک برای اثبات ادعای متقاضی کافی نیست ، شعبه معاضدت با ارائه مشاوره لازم ، با ارجاع موضوع به وکیل معاضدتی مخالفت می کند.

3- پس از احراز موارد فوق نوبت به بررسی وضعیت مالی متقاضی از نظر استطاعت لازم برای گرفتن وکیل در موضوع دعوی مورد نظر می رسد. برای این موضوع روشهای مختلفی در شعب معاضدت کانون هر مرکز وجود دارد. که از آن جمله می توان به بررسی وضعیت شغلی ، حقوق یا درآمد ماهیانه متقاضی با ملاحظه اسناد مالی مانند پرینت حساب بانکی - فیش حقوقی و ... اشاره کرد. همچنین در صورتی که متقاضی با ارائه معرفی نامه عضو و یا تحت پوشش یکی از نهادها و مؤسسات خیریه و مشابه آن مانند سازمان بهزیستی ، کمیته امداد ، خیریه امام زمان ، و... باشد. گواهی مربوط به عنوان مدرک مؤید و مثبت عدم بضاعت مالی وی پذیرفته می شود.در موارد دیگر نیز متقاضی به کلانتری محل اقامت خود معرفی شده تا با انجام تحقیقات لازم، وضعیت مالی وی جهت گرفتن وکیل از سوی مرجع مورد نظر استعلام و اعلان شود.

4 - پس از انجام و سیر مراحل فوق و در صورت تأئید عدم ملائت مالی ، متقاضی با معرفی شعبه معاضدت به یکی از وکلای حوزه قضائی مربوط معرفی می شود.

اصول و قواعد حاکم بر رفتار موکل و وکیل معاضدتی

1- وکیل معاضدتی حق دریافت هیچ وجهی تحت عناوین حق المشاوره ، حق الوکاله و غیره را به استثنای هزینه تمبر دادرسی از موکل خویش ندارد.

2- وکیل معاضدتی نمی تواند از موکل معاضدتی خود سند یا مدرکی بابت تضمین یا پشتوانه پرداخت حق الوکاله مطالبه کند. همچنین مجاز نیست قبول وکالت را منوط به سپردن تضمین مزبور نماید.

3- وکالت معاضدتی یک تکلیف قانونی است . بنابر این وکیل معاضدتی اولاً: متعهد به قبول وکالت در موضوع تعیین شده از طرف شعبه معاضدت بوده ، ثانیاً حق استعفا در پرونده یا تبدیل وکالت معاضدتی را به تعیینی نداشته ، ثالثاً: امتناع از قبول وکالت یا تغییر موضوع خواسته یا تأخیر در انجام امر، فاقد وجاهت حرفه ای و قانونی می باشد. در موارد معاذیر قانونی برای وکالت معاضدتی یا صلاحدید وکیل به تغییر خواسته یا نحوه طرح دعوی ، موضوع می بایست به اطلاع شعبه معاضدت رسیده و با نظر موافق ایشان انجام شود.

4- پس از قبول وکالت و تنظیم و امضای قرارداد وکالت و وکالتنامه ، وکیل معاضدتی گزارش انجام امر را به ضمیمه نسخه ای از قرارداد به شعبه معاضدت محل تقدیم می نماید.

5- وکالت معاضدتی به معنای وکالت تبرعی و رایگان نیست . بلکه بدان جهت با وکالت تعیینی متفاوت است که در ابتدای کار، هیج وجهی تحت عنوان حق الوکاله از موکل دریافت نمی شود. النهایه پس از پایان کار چنانچه موکل با دخالت وکیل معاضدتی در دعوای اقامه شده پیروز و حاکم گردید ، طبق قرارداد متعهد است حق الوکاله وکیل را بر اساس تعرفه حق الوکاله بپردازد.این تعهد در مواردی که موضوع دعوی مالی است ، علاوه بر شرط صدور حکم به نفع موکل ، موکول و منوط به وصول محکوم به نیز می باشد.یعنی مثلاً در دعوای مطالبه مهریه چنانچه با وجود صدور حکم به نفع موکله به دلائلی مانند نداشتن مال یا عدم دسترسی به آن ، موکل به محکوم به نرسد، متعهد به پرداخت حق الوکاله نیست.البته  همواره در این موضوع از جنبه اثبات وصول یا عدم وصول محکوم به اگر و اماها و یا اختلافاتی بروز می نماید که نهایتاً نظرشعبه معاضدت صائب و حاکم می باشد.

6- وکیل معاضدتی بر اساس قانون متعهد است از حق الوکاله دریافتی یک پنجم یا خمس آن را به عنوان سهم کانون به حساب مربوط واریز و رسید آنرا به همراه گزارش کار،رونوشتی ازحکم یا احکام صادره به شعبه معاضدت تقدیم دارد.

7- وکیل، خواه معاضدتی یا تعیینی ، متعهد به حسن معاشرت ، گشاده روئی ، حس خیرخواهی و انسان دوستی است. موکل نیز می بایست در برخورد با وکیل بالأخص معاضدتی ؛ مراتب احترام ، ادب ، قدرشناسی و حسن رفتار را رعایت نماید.